रसिकांना, वाचकांना व अभंगांप्रति उत्सुकता असलेल्या सर्वच पंडित व श्रोत्यांना विनंती आहे की आपण ही गाथा हळुवारपणे व शांतचित्ताने वाचावी. जेणेकरून शांतरसात लिहिलेल्या ह्यातील कथा व लेख त्याच रसात ग्रहण केल्या जातील व त्यासोबत त्यातील गाभ्यात हळुवारपणे प्रवेशदेखील करता येईल.

एवढेच नव्हे तर, त्यात लिहिलेले प्रत्येक अभंग व त्यांचा अर्थ यांचा रस घेता येईल आणि त्यातील दडलले वर्म देखील हळूहळू हाती लागेल. तेव्हा कोठे जाऊन आमचे कार्य आणि त्याप्रति असलेला आमचा अट्टाहास सार्थकी लागला असे म्हणता येईल.

तसेच, वाचकांना ही देखील विनंती आहे की वाचून झाल्यावर थोडे कष्ट जरी पडले तरीदेखील हयाविषयीची प्रतिक्रिया सर्वांनी comment section मध्ये जरूर कळवावी. जेणेकरून आम्हाला देखील कामातून लाभत असलेल्या समाधानाचा आनंद लुटता येईल व आमची पाऊले योग्य त्या दिशेनेच पडत असून उजू दिशेकडेच आमचे मार्गक्रमण सुरू आहे याचि देखील आम्हांस शाश्वती येईल. आणि मुख्य म्हणजे त्यानिमित्ताने पुढील लेखात सुधारणा करण्यास देखील त्यांचा हातभार लाभेल.

तुकोबांची गाथा वाचली असता असे जाणवते की त्याची गोडी आणि व्याप्ती एवढी अगाध आहे की केवळ गाथाच नव्हे तर श्री ज्ञानेश्वरी देखील शाळेच्या अभ्यासक्रमात समाविष्ट केली असता सर्वांना सर्वच क्षेत्रात (शैक्षणिक आणि व्यावसायिक दोन्हीत)आपसूकच गती लाभेल आणि ती पदोपदी दुणावत जाऊन त्यातील रस आणि आवडी दिवसेंगणिक वृद्धिंगतच होत जाईल आणि ह्यात तीळमात्र शंका नाही.

कारण त्यात थेट मनुष्याच्या मनापासून ते पृथ्वीच्या पोटापर्यंत अशा सर्वच बाबींवर भाष्य केलेले असून ते एवढ्या सुंदर आणि साजेशा उपमा देऊन करण्यात आलेले आहे की त्याच्या सामान्यज्ञानात पराकोटीची भर पडल्याशिवाय राहणार नाही. ज्याची तुलना तो मग येथे कशाशीही करू शकणार नाही वा ती करणे त्यास कदापिही शक्य होणार नाही.

एवढेच नव्हे तर त्यातील वाक्यरचना देखील एवढ्या सुंदर आणि मनमोहक आहेत की त्यातील ज्ञान यमक जुळवल्याने प्रयत्न न घेताच खोलवर रुजते व चिरकाल टिकून राहते. किंबहुना मनावर कोरलेच जाते.

त्यामुळे असे हे लाभलेले ज्ञान वा ब्रह्मज्ञान दैनदीन जीवनाचा भाग झाल्याने ते ध्यानी राहावे यासाठी मग येथे अगदी कोणासही विशेष प्रयत्न घ्यावे लागत नाही वा व्यर्थ खटाटोप देखील करावा लागत नाही.

म्हणजेच काय तर, त्यातील मर्मच अशारीतीने हाती आल्याने, त्यातील एकही शब्द मारूनमुटकून पाठ करावा लागत नाही. आणि वर विद्यार्थाचे गद्य-पद्य सुधारते ते वेगळेच. आणि ह्या सर्व गोष्टी त्याच्या नकळतपणेच आणि त्याच्या दृष्टीआड साध्य होत राहतात.

आणि मुख्य म्हणजे हे साहित्य/शास्त्र/गाथा, जे काही आपण त्यास संबोधू वा म्हणतो, ते केवळ ज्ञानात भर घालणारेच नसून ते एवढे कमालीचे मनोरंजक व सुखावह आहे की ह्याशिवाय वा ह्याखेरीज ह्या सृष्टीत अन्य काही एवढेच चित्तवेधक असू शकते ह्यावर मग कोणाचा विश्वासच बसत नाही.

किंबहुना ह्यावाचून अन्य काही अवीट असूच शकत नाही अशी वाचकाची आपसूकच खात्री पटत जाते. आणि वर त्याचा दृष्टीकोन देखील सर्वांगाने पालटतो. किंबहुना तो सर्वार्थाने व्यापक होण्यास सुरुवात होते हे त्याचे त्यालाही कळत नाही.

पुष्कळ. म्हणजे ज्या कोणी आधी श्रीमद् भगवत गीता वाचली असेल, म्हणजेच माऊलींचे भाष्य असलेली भावार्थ दीपिका वा श्री ज्ञानेश्वरी जरी वाचली असेल तर त्यास त्यात्काळ हे ध्यानी येईल अथवा आल्याशिवाय राहणार नाही की तुकोबांची गाथा ही बहुतांशी गीताच आहे. दोहोंत बरेच साम्य आहे.

गीतेतील बऱ्याचशा कथा आणि उदाहरणे गाथेत देखील समाविष्ट आहेत. कारण या जगतातील सर्व ज्ञान एकच असल्याने ज्याप्रमाणे सर्व नद्या जाऊन अंती जशा एकाच सागराला मिळतात, त्याप्रमाणेच सर्व पुराणे, कथा, शास्त्रे ह्यांतील ज्ञान हे देखील गीतेशीच एकरूप असते आणि त्याच्यातूनच उगम पाऊन अंती त्याच्यातच विलीन होते असे म्हंटल्यास वाउगे ठरणार नाही.

तेव्हा तुकोबांची गाथा वाचल्यास वाचक, पंडित आणि श्रोत्यांना गीता वाचल्याचे समाधान लाभेल. किंबहुना आम्ही तर असे म्हणू की ते वाचल्याचे पुण्यच पदरी येईल. किंबहुना आमचे तर असे प्रामाणिक मत आहे की गाथा वाचल्यास वाचक आणि साधकांना ज्ञान आणि प्रेम ह्यांचा दुहेरी अनुभव आल्याशिवाय राहणार नाही. कारण तुकोबांची गाथा ही केवळ ज्ञानानेच नव्हे तर त्याहून अधिक प्रेमाने देखील ओतलेली आहे.

तेव्हा रसिकांना देहुरी समाधान लाभल्याशिवाय राहणार नाही. आणि असा हा लाभ सर्वांनी त्वरेने उचलावा व तेवढ्याच त्वरेने केवळ सुखासमाधनाचेच नव्हे तर परमानंदाचे देखील धनी व्हावे अशी आमची आशा व इच्छा आहे.

ह्याचे उत्तर वरील प्रश्नात दडलेले आहे. तरीही संक्षिप्तात द्यायचे झाल्यास याचे उत्तर असे आहे की कोणीही. अगदी कोणीही. लहान मुलापासून ते अगदी थोरापर्यंत अशी कोणतीही व्यक्ती गाथा व गीता वाचू शकते. व त्याचे पारायण करू शकते.

त्यात कमालीची गोष्ट म्हणजे प्रत्येकास ती आपापल्या वयानुसार आणि मनाच्या अवस्थेनुसार आकळूनही येते.

ह्याचे उत्तर देखील वरील दोन्ही उत्तरात दडलेले आहे. म्हणजेच अध्यात्माचा अधिकार येथे सर्वानाच असून कोणीही कोणत्याही वयात त्याची सुरुवात करू शकतो व तीसाठीचे प्रयत्न घेऊ शकतो.

थोडक्यात काय तर, एखाद्या विशिष्ट वयात आल्यानंतरच त्यासाठीचे प्रयत्न घ्यावेत असे नाही. ज्याप्रमाणे ॐ या शब्दाचा प्रयोग केल्यास वा मुखातून त्याचे उच्चारण झाल्यास तान्हुल्या बाळावर जशी त्याची परिणीती दिसून येते, अगदी तसेच वा त्याप्रमाणेच अध्यात्माचे देखील आहे.जे मनुष्याच्या हातून एरव्ही देखील सहज घडतच असते.

त्यामुळे ह्याचे अध्ययन करण्यासाठी वा ते अंगिकारण्यासाठी कोणासही कोणत्याही ठराविक वयोमर्यादेची वाट पहावी लागत नाही वा एखादा विशिष्ट काळ लोटण्याची निकड भासत नाही. उलट शक्य तितके लवकर ते घडून येईल ह्यासाठीच सर्वांनी प्रयत्नशील रहावे.

तुकोबांनी एका अभंगात देखील म्हंटले आहे वा सांगून ठेवले आहे की या संसारात येऊन कोणाला जर कशासाठी तातडी करायचीच असेल तर ती परमार्थात गती लाभण्यासाठी करावी. इतर गोष्टी मात्र त्यांच्या ठराविक वा योग्य वेळीच घडून येतात. तेव्हा शुभस्य शीघ्र्म.